Özlem Türeci, Uğur Şahin, BioNTech ve Aşı Yolculuğu

5 min readDec 15, 2020

Yazarlar: Ayşe Esra Çağıl, Umut Taneli, Ece Türksever, Arda Yeni, Zeynep Özörnek

Özlem Türeci’nin Hayatı

Özlem Türeci, eşi Uğur Şahin ile birlikte BioNTech firmasının kurucularındandır. Ailesinin o doğmadan önce Almanya’ya göçmesiyle 1967 yılında Almanya’nın Lastrup kentinde dünyaya gelmiştir(1). Lisans eğitimini Saarland Üniversitesi Tıp Fakültesi’nde tamamlamasının ardından, Mainz Johannes Gutenberg Üniversitesi Hastanesi’nde genetik, kanser ve biyoteknoloji üzerine çalışmalarına başlamıştır. Araştırmalarıyla kanser konusunda deneyim kazanmış olan Özlem Türeci, BioNTech adlı biyoteknoloji firmasının kurucularından olmasının yanı sıra baş tıbbi sorumlusu da olmuştur. Günümüzde Mainz Johannes Gutenberg Üniversitesi’nde dersler vermekte ve Kanser İmmünoterapi Derneği (CIMT) Başkanı olarak görev yapmaktadır(2). 80’i aşkın makalenin yazarı, yüzlerce pantentin ve özellikle kanser üzerine yaptığı çalışmalar sayesinde birçok ödülün sahibidir(3).

Uğur Şahin’in Hayatı

Uğur Şahin 19 Eylül 1965’te Hatay’ın İskenderun ilçesinde doğdu. Dört yaşında annesiyle Almanya’nın Köln şehrinde bir fabrikada çalışan babasının yanına göç etti. Köln Üniversitesi Tıp Fakültesi’nden 1992 yılında mezun oldu. 8 yıl Saarland Üniversitesi’nde onkolog olarak çalıştı. 1993’te immünoterapi üzerine yaptığı çalışmayla doktor derecesini aldı. 2006 yılında Mainz Üniversitesi’nde profesörlük unvanını kazandı. Uğur Şahin anı zamanda Mainz Johannes Gutenberg Üniversitesi Tıp Merkezi’ndeki TRON bölümünün 2010 yılından beri direktörlüğünü yapmaktadır. TRON’un aynı zamanda kurucu ortağı ve hissedarı olan Uğur Şahin aynı zamanda doktora öğrencilerine de bilimsel danışmanlık yapmaktadır.

Uğur Şahin eşi Özlem Türeci’yle 2001’de kansere karşı monoklonal antikorlar geliştirmek için Ganymed İlaç’ı kurdular. 2016 yılında Ganymed Japon ilaç şirketi Astellas Pharma tarafından 1.4 milyar dolara satın alındı. 2008 yılında eşiyle beraber milyarder Strüngmann kardeşlerin finansal desteğiyle BioNTech’i kurdu. Şu anda 1.300 çalışanı olan BioNTech ile çift, insan vücudunun kendi antijenini üretmesini sağlamak için mRNA kullanarak bireyselleştirilmiş kanser immünolojisi tedavi yöntemleri geliştirmeye başladı. Ekibiyle birlikte, özellikle her hastanın kanser mutasyon profiline göre uyarlanmış mRNA bazlı aşıların geliştirilmesine öncülük etti. 2019 yılında Çin’de ortaya çıkan ve tüm dünyaya yayılan COVID-19’un ardından bu hastalık için aşı geliştirmeye yoğunlaştı

Uğur Şahin, üniversite eğitimi sırasında gurbetçi bir doktorun kızı olan Özlem Türeci’yle tanıştı. 2002 yılında da Özlem Türeci’yle evlendi. 2006 yılında da kızları dünyaya geldi. COVID-19 aşısı haberleri sonrası bir Fransız haber kanalı çifti, radyoaktiviteyi bulan Pierre Curie ve Marie Currie’ye benzetmişti. (4, 5, 6)

BioNTech Şirketi

BioNTech, 2008 yılında Almanya’nın Mainz şehrinde, Türk-Alman bilim adamları Uğur Şahin ve Özlem Türeci tarafından Avusturyalı onkolog Christoph Huber ile kurulan ve Rolf M. Zinkernagel’in yönetimindeki bilimsel bir danışma kurulu tarafından desteklenen bir biyoteknoloji şirketidir. Çeşitli hastalıkların tedavisinde hastaya özgü yaklaşımlar ile immünoterapi yöntemleri, kanser immünoterapisi için mRNA tabanlı ilaçlar, bulaşıcı hastalıklar için aşılar ve nadir hastalıklar için protein tedavileri geliştirmektedir.

Ağustos 2018'de BioNTech, influenzanın (başlıca burun, boğaz, bronşlar ve bazen akciğerleri etkileyen, hafif veya ağır bir seyir gösterebilen, bulaşıcı viral bir hastalık) önlenmesi için mRNA tabanlı aşılar geliştirmek için ABD şirketi Pfizer Inc. ile uzun bir araştırma ve geliştirme işbirliğine girdiğini duyurdu. Anlaşmanın şartları uyarınca, BioNTech’in Faz I klinik denemesini tamamlamasının ardından, Pfizer, mRNA bazlı grip aşılarının daha fazla klinik geliştirilmesi ve ticarileştirilmesi için tek sorumluluğu üstlenecekti. Eylül 2019'da, Bill Melinda Gates Vakfı ile HIV ve tüberküloz enfeksiyonlarının önlenmesi ve uzun süreli antiretroviral tedavisiz HIV remisyonu, klinik öncesi aşı ve immünoterapi adaylarını belirlemek ve geliştirmek için HIV ve tüberküloz programları geliştirmek üzere bir anlaşma imzaladı.

Aralık 2019'da BioNTech, Avrupa Komisyonu Avrupa Yatırım Planının bir parçası olarak Avrupa Yatırım Bankası’ndan 50 milyon Euro tutarında finansman aldı. Haziran 2020'de BioNTech, zorunlu dönüştürülebilir tahvillerin özel plasmanı yoluyla Temasek Holdings’den (Singapur) 250 milyon €, borç finansmanı için Avrupa Yatırım Bankası’ndan ve diğer yatırımcılardan 100 milyon € aldı. (7, 8, 9, 10, 11)

Aşının Bulunuşu

Biontech tarafından, mRNA teknolojisi kullanılarak üretilmesi planlanan aşı çalışmalarını hızlandırmak, küresel bir tehdit haline gelen COVID-19 pandemisine çözüm yaratmak amacıyla ’Lightspeed’ projesi başlatıldı. 12 Ocakta SARS-CoV-2’nin gen dizilimi kamuya sunuldu, ocak ayının ortalarında ’Lightspeed’ projesi yürürlülüğe konulup ; aşı adayı seçimine, hayvanlar üzerinde deneylere ve toksikoloji deneylerine başlandı. Mart ayında bu sürecin daha da hızlandırılabilmesi içine Fosun ve Pfizer ile işbirliği yapıldı. İlerleyen süreçte sırasıyla: 4 aşı formatıyla Faz 1/2 deneylerine 500’den fazla insan üzerinde, 4 Nisanda ABD’de ve 23 Nisan’da Almanya’da, denenmeye başlandı. 1 Temmuzda ABD’den, 20 Temmuzda Almanya’dan BNT162b1 aşı adayı Faz 1 denemelerinden ön veriler elde edildi. 20 Temmuzda İngiltere ve ABD ile aşı tedarik anlaşmaları yapıldı. 27 Temmuz’da ABD’de Faz 2/3 aşamalarına geçildi.

Biontech’in mRNA teknolojisi kullanmasının altında yatan nedenleri anlayabilmek için klasik (konvansiyonel) aşı ve mRNA aşısı avantaj ve dezavantaj yönünden karşılaştırılmalıdır. Klasik (konvansiyonel) bir aşı yerine mRNA aşısının kullanılmasının sebepler; üretim sürecinin kısa olması, biyogüvenlik, bağışıklık sisteminin vereceği tepki ve üretim kolaylığı. Viral hastalıklara karşı yapılan klasik aşılar, genellikle tavuk hücreleri ya da memeli hücrelerinde büyütülen virüslerin kullanılmasıyla yapılmaktadır. Virüsleri toplamak, laboratuvarda büyüyebilecek şekilde adapte etmek ve tüm dünyaya ulaştırmak aylar sürebiliyor. Oysaki mRNA aşıları için enfeksiyon ajanının bir antijenini kodlayan mRNA’nın kalıp DNA üzerinden laboratuvarda üretilmesi mümkündür. Klasik aşılar için yüksek miktarda virüsü çoğaltmak biyogüvenlik açısından sorunlar yaratabilirken, mRNA aşısı için böyle bir işleme ihtiyaç yoktur. Sadece az miktarda virüs, gen kodlaması ve aşı testi için kullanılmaktadır. Klasik aşıyla antijenin (virüsün bir parçası) vücuda verilmesi sonucunda bağışıklık sistemi bir dahaki sefer patojenle karşılaştığında hazırlıklı olabilmek için antijeni tanıyarak spesifik antikorlar üretir. mRNA’nın enjeksiyonu ve hücrelere girmesi de benzer şekilde antijen üretmeye olanak sağlar; fakat konvansiyonel aşıdan farklı olarak mRNA aşısı virüs içermediği için enfeksiyon riski taşımaz. mRNA’nın enjeksiyonuna cevap olarak antijenlerin üretilmesi ve bağışıklık sistemi tarafından fark edilmesiyle hızlıca T lenfositler ve antikorlar üretilir. Son olarak, konvansiyonel aşıların üretiminde her bir aşı için özel bir üretim süreci gerekirken RNA aşılarının standardize edilebileceği düşünülmektedir. Bu standardizasyon hedef proteinin kodlanması adına yapılabilecek küçük değişikliklerle hedeflenmektedir. (12, 13)

KAYNAKÇA:

Görsel Kaynakları:

Özlem Türeci: https://en.wikipedia.org/wiki/%C3%96zlem_T%C3%BCreci

Uğur Şahin: https://en.wikipedia.org/wiki/U%C4%9Fur_%C5%9Eahin

BioNTech: https://en.wikipedia.org/wiki/BioNTech